خرداد 1386

زمینه اقتصادی دخالت سیاسی رژیم ایران درعراق


دخالت واعمال نفوذ سیاسی رژیم ایران درامورداخلی عراق تحت اشغال «نیروهای ائتلاف» ادامه دارد . این دخالت آشوبگرانه وناامنی ناشی ازان به قدری حاد شده که نخبه گان این کشورجنگ زده نسبت به آن واکنش نشان می دهند و دستگاه دیپلوماسی آمریکا ، ظاهرا به هوای کاهش اعمال نفوذ ایران، به سمت مذاکره با مقامات دولت پاسداران متمایل شده است . این مذاکره درشرایطی انجام می گیرد که رژیم ولایت فقیهی ایران برای استمرار وگسترش نفوذ ودخالت سیاسی خود درعراق ، علاوه بر ریخت و پاش مالی درکارتربیت و استخدام مزدورعراقی ، به زمینه چینی اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی نیز پرداخته است . «حلوایی » وابسته تجاری رژیم ایران درعراق حدود یکسال پیش ، پس ازامضای موافقتنامه همکاری تجاری بین دو کشور، درمورد توجه ویژه مقامات این رژیم به پیوند اقتصادی عراق به ایران به خبرگزاری ایرنا می گوید « مقام های بالای ایران شامل رهبرمعطم آقای سید علی خامنه ای ، رئیس جمهورآقای احمدی نژاد و وزیربازرگانی مسعود میرکاطمی ، گسترش پیوند تجاری با عراق را به دقت زیرنطردارند » ( ایرنا 18 ژوییه 2006 ) . کارگزاران رژیم ولایت فقیه سیاست پیوند تجاری و وابسته سازی اقتصاد عراق به ایران را با بهره برداری ازمزیت های زیر،به صورت آشکار وپنهان، به پیش می برند

موقعیت جغرافیایی : ایران 1485 کیلومترمرزخاکی وآبی با عراق دارد وازاین لحاظ درمیان 6 کشورهمسایه عراق، بیشترین طول مرز را با این کشور دارد . (بعد ازایران ،عربستان سعودی با 814 کیلومترمرز خاکی مقام دوم و اردن با 184 کیلومترمرز با عراق مقام آخر را دربین همسایگان این کشور دارد ) . نفس برخورداری از این موقعیت طبیعی - جعرافیایی مزیتی است که صادرات کالا ازایران به عراق را تسهیل می کند .
فرهنگی : اکثریت مردم ایران با اکثریت مردم عراق مذهب مشترک دارند ( تشیع ) . علاو براین مهاجرت ومجاورشدن بسیاری کاسبکار وتاجر ایرانی ازسالهای گذشته در عراق وهمچنین احداث دهها کتابخانه، مرکز فرهنگی وآموزش زبان فارسی ( درشهرهای بصره ، نجف و کربلا) توسط رژیم ایران( پس ازسقوط دولت سابق عراق) و همچنین تردد رسمی ماهانه حد اقل 22هزارایرانی به عنوان زائر به خاک عراق، زمینه فرهنگی را نیزبرای برقراری روابط تجاری بین دوکشورمساعد کرده است .
- سیاسی : پرورش سیاسی - ایدئولوژیک ونظامی بسیاری ازمهره های احزاب شیعی، گروهای شبه نظامی وحکام فعلی عراق توسط رژیم ایران نیز ، به مزیتی سیاسی برای رژیم ایران تبدیل شده که ازطریق صاحبان قدرت سیاسی و مدیریت کلان اقتصادی عراق ، روابط تجاری ایران را با این کشورگسترش دهند .
کم وکیف روابط اقتصادی رژیم ایران با عراق
الف - روابط بازرگانی_

1- ارزش دادوستد سالانه : ازمیزان واقعی رقم تجارت ایران با عراق به دوعلت نمی توان اطلاع دقیق وکافی به دست آورد .نخست آنکه بخش قابل توجهی از دادو ستدهای بین دوکشوربه صورت قاچاق وغیررسمی انجام می گیرد ( واقعیت آنست که درشرایط فعلی قاچاق کالا بین دوکشور با اطلاع وخواست دولتهای مربوطه صورت می گیرد . نیویورک تایمز به نقل ازمنابع مطلغ گزارش می دهد که دراین فضا طی 4 سال گذشته مقدارقابل توحهی نفت خام ازعراق به ایران قاچاق شده که میانگین ارزش روزانه آن حدود 15 میلیون دلار و ارزش 4 ساله آن نزدیک 22 میلیارد دلاربرآورد می شود)
دوم آنکه به گزارش سفارت آمریکا دربغداد ،که مطلع ترین منبع خارجی برآمار دادوستد های عراق با خارج است ، دولت ایران از انتشارارقام رسمی تجارت خود باعراق خود داری می کند . با این وجود اطلاعاتی که درمورد میزان صادرات کالا ازایران به مناطق شمال وجنوب عراق منتشرمی شود، مبین ابعاد گسترده روابط تجاری ایران با عراق است . مثلا درمورد صادرات کالا ازایران به کردستان عراق رئیس اطاق بازرگانی شهرسلیمانیه عراق اعلام کرده که ایران به این منطقه ازعراق طی سال 2006 یک میلیارد دلارکالا صادرکرده است . درمجموع گزارش منابع متعدد حاکی ازآنست که طی مدت حدود 4 سالی که اززمان حمله به عراق درسال 2003 میلادی می گذرد ،هرسال 30 درصد برمیزان تجارت رسمی وآشکار بین دوکشورافزوده شده است .بنا بر آمار سازمان اطلاعاتی سیا وبخش اقتصادی سفارت آمریکا دربغداد ، عراق طی سال 2006 بالغ بر8/20 میلیارددلارواردات رسمی داشته است . این منبع اضافه می کند که طی سال 2005 حدود 22 درصد واردات رسمی عراق ازسوریه و21 درصد آن ازترکیه تأمین شده است . مقامات دست اندرکار برآنند که سهم واردات عراق از ایران ، باتوجه به آنکه ایران طولانی ترین مرزرا با این کشوردارد، دست کم بایستی درحدود همین 21 تا 22 درصد باشد .( هرالدتریبون بین المللی / 13 مارس 2007 ) . اما رسانه اینترنتی« ایران مانیا » که با منابع آگاه رژیم ایران درارتباط است ، روز 18 ژوئیه 2006 گزارش می دهد که « ایران بعد ازامارات متحده عربی بزرگترین شریک تجاری عراق است و حدود 11 میلیارد دلار با این کشور دادوستد دارد »
2- سیاست تشویقی ویژه : رژیم ایران برای تشویق دولت و تجارعراقی به واردات کالاوخدمات ازایران درباغ سبزبزرگی به روی آنها گشوده است . به عنوان مثال برخی ازکالاها وخدماتی را که دولت درایران برای پایین نگهداشتن قیمت آن ها سوبسید وکمک پرداخت می کند ، به منظور رقابت با سایرصادرکنندگان ، به همین قیمت به عراق صادرمی کند . دراین مورد به عنوان نمونه می توان به فروش دارو اشاره کرد (روزنامه الشرق الأوسط 17 مه 2007، دراین مورد گزارش می دهد ، وقتی عراقی ها برای خرید دارو به داروخانه ها مراجعه می کنند صاحب داروخانه ازآنها می پرسد داروی ایرانی می خواهی یا اردنی یا اروپایی ؟ و به علت پایین بودن قیمت داروی ایران مردم فقرزده عراق داروی ساخت ایران را می خرند ) . درمورد خدمات ، چاپ کتابهای درسی عراق درایران با کاغذ سوبسیدی دولتی وقیمت پایین نمونه دیگری ازاین سیاست تشویقی ویژه است . دبیرکل حزب الأمه عراق دراین مورد به روزنامه الشرق الأوسط اطلاع می دهد که « وزارت آموزش وپرورش عراق به علت آنکه چاپخانه های عراقی به علت گرانی کاغذ قیمت بالاتری ازچاپخانه های ایران مطالبه می کنند ، ظاهرا برای ارزان درآوردن چاپ کتابهای درسی با ایران قرارداد ویژه ای بسته و چاپ این کتابها درایران انجام می گیرد . یکی ازعلل بیکاری 5 هزارعراقی که قبلا درچاپخانه های عراق شاغل بوده اند همین مسأله است » . برخی دیگر ازموارد سیاست تشویقی ایران برای تسلط تجاری برعراق عبارتند از:
تبدیل مرزشلمچه به منطقه آزاد تجاری بین دوکشور( سپتامبر2006 ) - قراردادن یک میلیارد دلاراعتبار دراختیار بانکهای به شدت مقروض عراقی برای تأمین مالی واردات ازایران ( درضمن دربازارهای عراق مبادلات تجاری به ریال و تومان ایران نیزانجام می گیرد . صرافی ها پول ایران را به دینارعراق وبالعکس تبدیل می کنند و رژیم ایران برای تنظیم روابط مالی دوکشور درتلاش است شعبه بانک ملی ایران را دربغداد به راه اندازد) .
جلوه های حضورگسترده تجاری ایران دربازارعراق

هرالدتریبون بین المللی روز 13 مارس 2007 درمورد حضورگسترده کالاها وخدمات ایران دربازارعراق ، ازبغداد گزارش می دهد که « ایران ازطریق تأمین برق شهرهای واقع درنزدیکی مرزخود با عراق ، به رفع کمبود مزمن برق این شهرها پرداخته است .کالاهای ایرانی درسراسرعراق به چشم می خورد . ازفرش و مصالح ساختمانی گرفته تا ماهی و ادویه جات . پژوهای ساخت سال 2005 درایران درهمه جای عراق به معرض فروش گذاشته شده است .شرکتهای ایرانی وام های وارداتی جذابی را دراختیار فروشندگان عراقی قرارمی دهند . فرمانداربصره می گوید از گمرک شلمجه هرروز بین 100 تا150 کامیون بزرگ حامل کالاهای صادراتی ایران به عراق عبورمی کند . درمرکزبغداد توی پیاده رو مقابل مغازه های فروشنده لوارم خانگی، انبوه کولرهای ایرانی با عناوین تجارتی خزر، سونا ،آیسان درکنارتلویزیون های ساخت چین چیده شده است .» درگزارش مربوط به بررسی جدید روزنامه شرق الأوسط (19 مه 2006 ) ازحضورایران دربازارعراق ، آمده است « دربازارهای عراق کالاهای ایرانی درجلو و پشت ویترین مغازه ها به شکل چشمگیری دیده می شوند .این کالاها برچسب فارسی دارند وشامل مواد غذایی ، دارو و تجهیزات الکتریکی والکترونیکی می شوند .» این منبع اضافه می کند ایرانی ها حتی برای فروش مواد مخدرنیزدرعراق فعال هستند و به نقل ازیک معلم بازنشسته عراقی می نویسد « حضورایران دربازارعراق به رواج مصرف مواد مخدری منجرشده که ما پیش اراین ازوجود آنها اطلاعی نداشتیم . شما امروزشاهد آن هستید که درشهرکربلا حشیش به صورت علنی خرید وفروش می شود .پلیس عراق بارها به دستگیری تمام افراد خانواده هایی از ایرانی ها پرداخته که حشیش معامله می کرده اند . کاربه جایی رسیده که خریداران حشیش اربغداد و سایرشهرهای عراق برای خرید این سم به کربلا می آیند »
4- تجارت یکسویه ایران با عراق : عراق جزنفت خام وخرما، درحال حاضر کالای قابل توجه دیگری برای صادرات ندارد واگرصادرات غیررسمی و قاچاق این کالاها به ایران را کناربگذاریم ، به طوررسمی ایران ازعراق واردات ندارد و مقامات رژیم ایران باب روابط تجاری استثنایی ویکسویه ای را با این کشور گشوده اند . این نوع تجارت استثنایی ، باتوجه به بازار مصرف استثنایی پس ازجنگ عراق که تشنه ونیازمند تأمین مایحتاج روزانه مردم ، ترمیم خرابی ها و بازسازی است، به خصوص درشرایطی که این بازاربه سمت وابسته شدن به واردات نیاز های مبرم مردم عراق ،نظیردارو و برق ازایران متمایل شده ، می تواند درتنظیم رابطه سیاسی بین دو کشور به رژیم ایران دست بالا را بدهد و درمواقع لزوم به مثابه حربه ای موثر مورد سوء استفاده سیاسی رژیم ایران قرارگیرد .


ب - برقراری روابط توریستی استثنایی

هرالدتریبون بین المللی روز 13 مارس 2007 به نقل ازمقامات توریستی استان نجف گزارش می دهد که « دست کم هرماه 22000 زائر ایرانی به نجف وارد می شوند . بیشتراین ایرانی ها درقالب گروه توریستی و با حمله دارایرنی به عراق می آیند . این منبع به نقل از فرماندارنجف « اسعد ابوجلال » که عضو « شورایعالی انقلاب عراق » است ، اضافه می کند «به طورمتوسط هرزائرایرانی طی اقامت خود درعراق حدود 1000 دلارصرف اقامت درهتل ، خوردن غذا و خرید سوغاتی می کند . علاوه براین دولت ایران سالانه 20 میلیون دلاربه فرمانداری نجف می دهد تا به مصرف ساخت وترمیم تسهیلات توریستی زائران ایرانی برسد . کربلا نیزسالانه نزدیک به 3 میلیون دلاربرای همین منظورازدولت ایران دریافت می کند » .
درمقابل این هزینه توریستی قابل توجه ایرانی ها درعراق ، شرق الأوسط( 19 مه 2007 ) به نقل ازیک نماینده مجلس عراق می نویسد « هرهفته دولت ایران صدها نفرعراقی را برای دیدارازایران و زیارت بقاع متبرکه دعوت می کند .این عراقی ها سه هفته به طورمجانی درایران اقامت می کنند وطی این مدت برای آنها برنامه های شنیدن سخنرانی، ملاقات با مقامات امنیتی ، مقامات دولتی و مدیران حرفه ها اجرا می شود »

ج -تلاش رژیم ایران برای سرمایه گذاری های هدفداردرعراق

رژیم ولایت فقیهی ایران برای نفوذ سیاسی درعراق به سمت سرمایه گذاری اقتصادی نیزروی آورده است . موضوع سرمایه گذاری های مورد نظر این رژیم درعراق بسیارحساب شده است . دربخش ارتباطات ومخابرات به سمت قبضه ارتباطات تلفن دستی این کشورمتمایل شده است . دبیرکل حزب الأمه عراق که نماینده مجلس این کشورنیزهست دراین مورد به شرق الأوسط ( 19 مه 2007 ) می گوید « مطابق یکی ازبندهای ضوابط ارتباطاتی کشورما ، واگذاری کاراپراتوری خدمات تلفن های دستی به دولت عراق ممنوع شده است . ازاین روی دولت فعلی عراق با دستاویزقراردادن این ممنوعیت، اخیرا راه را برای عقد قرارداد با دولت ایران و دادن کنترل شبکه ارتباطی تلفن همراه عراق به این دولت هموارکرده است . با این اقدام ،دولت ایران می تواند شبکه ارتباطات عراق را ازطریق شبکه تلفن همراه کنترل نماید . ما برخطرو بارامنیتی که این اقدام برای زندگی عراقی ها به وجود خواهد آورد واقفیم . ارتباطات عمومی بایستی به دست شرکت های موثق عراقی داده شود والا ما امنیت این ارتباطات رادرمعرض خطرواصطکاک قرارمی دهیم .» .
ساخت ومدیریت فرودگاه درعراق به منظور کنترل هوا نوردی این کشور ،ازدیگرموارد سرمایه گذاری مورد نظررژیم ایران درعراق است . دراین مورد روزنامه هرالد تریبون بین المللی روز 13 مارس 2007، گزارش می دهد « به گفته مقامات عراق استاندار نجف برای واگذاری کار احداث فرودگاه نجف به یک شرکت ایرانی نزدیک شده بود . اما به گفته یک شخصیت شیعی عضو شورایعالی انقلاب ا سلامی عراق ،دراخرین فرصت ها ،ظاهرا بافشارآمریکایی ها ، این معامله با دخالت وزیر حمل ونقل عراق به هم خورد ».
سرمایه گذاری دربخش حساس نفت عراق نیز اردیگربخش های مورد نظررژیم ایران است . به طورمشخص دزهمین روزهای اخیرشاهد آن بودیم که دولت پاسداران ، به طورعلنی به دولت عراق اعلام کرد که حاضراست برای احداث 4 پالایشگاه نفت درعراق سرمایه گذاری کند . با این اقدام راه را برای دعوت رسمی شرکتهای نفتی ایران درمناقصه این پالایشگاهها هموارکرده تا این بار با طی تشریفات مناقصه ، ازمانع دخالت احتمالی آمریکا رد شود و با اجرای این قراردادها و مداخلات احتمالی بعدی در کارپالایش و توزیع فرآورده های نفتی درعراق ، بخشی ازاین کاررا نیز دراین کشور به کنترل خود درآورد.

نتیجه گیری : وقتی منافع سیاسی استراتژیک رژیم ولایت فقیهی ایران به پیشبرد اموری مثل نقوذ درعراق و دستیابی به بمب اتمی گره خورده باشد ، این رژیم از برنامه ریزی همه جانبه و مایه گذاری برای اجرای این برنامه ها کم نمی گذارد . این مایه گذاری برای پیشبرد سیاست سلطه رژیم ایران بر عراق ، به قیمت زدن ازمایحتاح مردم ایران مثل دارو ویا تلفن دستی ادامه دارد . این رژیم درمورد فعالیتهای اتمی خطرناک خود نیز تا آنجا که به گفتاروعملکرد متولیان آن برمی گردد قصد دارد «به هرقیمت» کاررا ادامه دهد . برخورد سیاسی - امنیتی رژیم ایران با امکانات اقتصادی کشور ، خروچ جامعه ایران ازمدارشوم توسعه نیافتگی را نا ممکن کرده و حیات مادی نسل فعلی ونسل های آینده ایران را به قهقرا می کشاند . برایرانیان آگاه ومسؤل است که ،به هرصورت، برای بستن راه ترکتازی های فاجعه باراین رژیم وارد میدان شوند .